Propaganda, propaganda yapıcıların, hedef kitlelerdeki istenilen eylem ya da düşüncelerin, hedeflenen menfaatler doğrultusunda gerçekleşmesini sağlamak ve doğrudan sosyal medya araçlarından etkilenen bir olgu olarak karşımıza geldiği düşünülmektedir.

Propaganda, geleneksel dönemde (miting, broşür vb. propaganda araçlarının kullanıldığı dönemde) çoğunlukla yüz yüze, birincil ilişkilerle sağlanırken, bilişim ve iletişim sektörünün hızlı gelişiminden dolayı daha karmaşık hal almaya başlamıştır.

 Sosyal medya, kitleler ve kişiler tarafından yoğun bir şekilde kullanıldığı için propaganda yapıcıların duyurmak istediklerini hedef kitleye sosyal medya aracılığıyla çok hızlı ve kolay bir şekilde aktarmaktadırlar. Ayrıca kendine meşruiyet kazandırma anlamında da sosyal medyanın propaganda aracı olarak aktif bir rol üstlendiği değerlendirilmektedir.

Kara propaganda yapıcılar (illegal amaçlı kişi veya kişiler), hedef kitleye karşı kendilerini kuvvetli ve adil düşmanı zayıf ve barbar göstermeye çalışarak, kamuoyunu devamlı tahrip ve tahrik etmektedirler.

Propagandanın, propaganda yapıcı tarafından başarılı kabul edilebilmesi için öncelikle propaganda yapıcının amacına fayda sağlaması ve propaganda yapıcının isteklerine ulaşabildiği kadarıyla başarılı olduğu tespit edilmiştir.

Türkiye, sosyal ağlarda geçirilen zaman sıralamasında Malezya ve Rusya`nın ardından Dünya üçüncüsü durumundadır. Bu nedenle sosyal paylaşım sitelerindeki propaganda amaçlı paylaşımların hedef kitlelere empoze edilme oranı ve hızının büyük bir etkisi olacağı değerlendirilmektedir.

Bu yazının konusu, propaganda amaçlı olarak sosyal medya araçlarının kullanılmasıdır. Amacı ise, kullanılan teknik ve yöntemlerle kara propaganda yapıcıların kendi istekleri doğrultusunda hedef kitleyi yönlendirmelerini ve manipüle etmelerini, yine bu teknik ve yöntemlerle beyaz propaganda yapıcılar tarafından önlenmesini, sosyal medya araçlarının maliyeti ve hızının hedef kitleler üzerindeki etkisini, hedef kitle üzerinde istenilen ideolojilerin aslında sosyal medyanın gerçekliği olduğunu, bu amaçla sosyal medya araçlarıyla yapılan propagandaların çok yönlü ve objektif süzgeçten geçirilmesini ortaya çıkarmaktır. Bu konu ve amaç doğrultusunda önce propaganda kavramı ve propaganda teknikleri ele alınacaktır. Sonra sosyal medyanın avantajları ve dezavantajlarına göz atılacaktır. Ele alınan konsept içinde Arap Baharı ve Taksim Gezi olaylarındaki sosyal medya ile propaganda etkisine dikkat çekilecektir.

1.Propaganda Nedir?

 2.Propaganda Teknikleri

3.Sosyal Medya Kullanımının Avantajlar

4.Sosyal Medya Kullanımının Dezavantajları

​5.Arap Baharı ve Sosyal Medya

Sosyal medya kullanımının en dikkate değer ve başarılı örneklerinin başında Arap Baharı olarak bilinen Ortadoğu`daki diktatörlük karşıtı hareketler yer almaktadır. Arap Baharı olarak bilinen halk hareketinden önce bu hareketler esnasında da başta Facebook olmak üzere, Twitter, Instagram ve Youtube özellikle göstericiler tarafından kitleleri harekete geçirme ve hareketin dünya kamuoyuna duyurulmasında etkin bir araç olarak kullanılmıştır (Köseoğlu ve Al, 2013: 112).

2011 yılı başlarında Ortadoğu ve Kuzey Afrika’yı saran Arap Baharı’nın böylesine kitlesel ve hatta bölgesel halk hareketine dönüşmesi şüphesiz ki sosyal medyanın büyük katkıları ile olabilmiştir. Hatta bu yeni mecraların örgütlenme ve iletişim aracı olarak kullanılması, yaşanan halk hareketlerine “sosyal medya devrimi” gibi tanımlamaların yapılmasına da neden olmuştur. 

Bu halk hareketinin en dikkat çekici yönü ise, kısa mesajların, e-postaların, video ve fotoğraf paylaşımlarının, sosyal paylaşım sitelerinin, blogların ve benzeri sosyal medya araçlarının gücünün artık herkes tarafından fark edilmesini sağlamasıdır. Klasik araçlarla harekete geçirilmesi mümkün olmayacak kadar büyük kalabalıkları harekete geçirmiş, çok önemli sonuçları olan muhalif hareket başlatabilmiştir (Köseoğlu ve Al, 2013:113).

6.Taksim Gezi Parkı Olayları ve Sosyal Medya

Sosyal medyanın politik amaçlı olarak kullanımına verilebilecek en güzel örneklerden biridir. 

Hükümet politikalarından rahatsız olan, çoğunluğunu gençlerin oluşturduğu muhalif bir kitle, Taksim`deki bir parkta yapılacağı iddia edilen bir alışveriş merkezini gerekçe göstererek, sosyal medya üzerinden, baş döndürücü bir hızla organize olarak ülke geneline yayılan bir hareket başlatmışlardır.

Hareketin sosyal medya üzerindeki kullanımının öncelikle zaman ve maliyet açısından sağlamış olduğu avantajlar, protestocular için önemli bir kolaylık sağlamıştır. Fakat gösterilerin ilerleyen günlerinde, sosyal medyanın ciddi bir dezenformasyon aracı haline gelmesi hem gösterileri amacından saptırmış hem de hareketin masumiyetini ortadan kaldırmıştır (Köseoğlu ve Al, 2013: 114).

Taksim Gezi Parkı Olayları propaganda yapıcılara karşı sosyal medya alanlarının hükümetler tarafından insanların boş zamanlarını değerlendirdikleri bir uğraş alanı olmaktan çıkıp, sosyal talebin ve eğilimlerin belirlendiği bir platform olarak kabul edilmesi değerlendirilmektedir.

Taksim Gezi Parkı olaylarında kara propaganda yapıcılar tarafından sosyal medya araçlarıyla paylaşılan içeriklerin etkin ve hızlı bir tartışma ortamı bularak hedef kitlelere yönelik sosyal medyanın sosyalleşme platformuna dönüştüğünü ve bu kara propaganda yapıcıların hedef kitleleri olayların gidişatına göre yönlendirmede sosyal medyayı toplumsal alanda etkin bir şekilde kullandığı düşünülmektedir.

Örgütlenmelerin, buluşmaların ve tepkilerin sosyal medya ortamları üzerinden yapıldığı, paylaşılan içeriklerin, hızlı ve kolayca tartışma ortamı bulan toplumsal alanda, Taksim Gezi Parkı Olaylarının gerçekliğinin kara propaganda yapıcılar tarafından sosyal medya alanlarında dezenformasyona uğratılarak bu propaganda yapıcıların kendi ideolojilerini topluma empoze ederek toplumu kaosa sürükleyici bir zemin ortamı hazırladığı değerlendirilmektedir.

Sonuç olarak Taksim Gezi Parkı olaylarında beyaz propaganda yapıcıların yetersiz kaldığı, kara propaganda yapıcıların ise sosyal medya araçlarını etkin bir şekilde kullandığı düşünülmektedir.

Sonuç

Her gün defalarca maruz kaldığımız propagandanın etkilerinden olabildiğince sıyrılmak da pekâlâ mümkündür. Ancak burada eleştirel yaklaşmak, haberin kaynağını araştırmak önemlidir. Tabi propagandanın nasıl hazırlandığı karşımıza nasıl getirildiği ve sunulduğunu bilmek de ona karşı bizi biraz daha güçlü kılacaktır.

Medya’nın bu kadar propaganda yapmasında ki neden aslında yani olayın mantığı çok kolaydır: Haber yapma mantığı ile tarih yazma mantığı paraleldir. Her ikisinde de işlenen olaylarla ilgili hem gerçeklikle ilgili çok fazla bilgi hem de bu bilgilere ilişkin çok dar bir alan vardır. Her iki durumda da sonuç aynı: Gerçeklerin %99.9’undan asla söz edilmediği düşünülmektedir (isaates.com, 2015).

Kara propaganda yapıcılara karşı uyanık ve eleştirel olmak önemlidir. Çünkü propaganda yapanların, özgür seçimlerimizi etkilemeye çalışıp sağlıklı kararlar almamızı engellemeye çalıştıkları gerçeğini bilmek gerekmektedir.

Propaganda yapıcılar, sosyal medyayı, gazeteleri ve haber kaynaklarını hedef kitleye bir şeyi öğretmek için değil haber vermek için kullanmaktadır. Hedef kitle bunları okur inceler ancak kendi süzgeçlerinden geçirdikten sonra olayları çözümleyebilir. Aksi takdirde hedef kitlenin zihinleri bulanacak, kararları sağlıksızlaşacaktır.

Propaganda yapıcıların rengi her zaman kara değildir. Propaganda iyi amaçlar için de kullanılabilir. Barış, hoşgörü, kardeşlik ya da sağlıklı yaşam gibi konularda da propaganda yapılabilir.

Beyaz propagandanın teknikleri de kara propagandanın teknikleriyle aynıdır, iyi bir amaca hizmet edecek beyaz bir propagandanın hiçbir yanıltıcı bilgi içermeden kurgulanması mümkündür.

Türkiye`de toplumsal konuların kardeşçe yaşamak, demokrasi, sağlık, trafik gibi toplumsal konularının her biri için beyaz propaganda yapılabilir. Nasıl kara propagandanın olağanüstü bir etkisi varsa beyaz propagandanın da etkisi olağanüstü olabilir.